विमानस्थलमा चरा नियन्त्रण र सुरक्षाका लागि ध्वनी उपकरणले कसरी मदत गर्न सक्छ?

विमानस्थल सुरक्षामा चरा नियन्त्रणको महत्वपूर्ण भूमिका

विमानस्थलमा चराको आक्रमणको जोखिम बुझ्न

जब चराहरु विमानसँग ठोक्किन्छन्, यसले उड्डयन सुरक्षाको लागि वास्तविक समस्या उत्पन्न गर्दछ, विशेष गरी किनकि यी टकरावहरू प्रायः विमान उडेको वा अवतरण गर्दा हुन्छ। आईसीएओले सन् २०१६ देखि २०२१ सम्मका सबै वन्यजन्तु आक्रमण घटनाहरूको करिब ३ प्रतिशत घटनाले विमानलाई कुनै न कुनै रूपमा क्षति पुर्याएको बताएको छ। यो संख्याले मात्र देखाउँछ कि हामीलाई यी दुर्घटनाहरू हुन अघि नै रोक्न अझ राम्रो तरिकाहरू चाहिन्छ। [पृष्ठ २-मा भएको चित्र] जब यस्तो हुन्छ पाइलटहरुले कडा प्रक्रियाहरु पालना गर्नुपर्छ, तर स्पष्ट छ कि कोही पनि चराको आक्रमणको सामना गर्न चाहँदैन जबकि जहाजमा सबैलाई सुरक्षित राख्न प्रयास गर्दछ।

भारतीय विमानस्थलमा चराको आक्रमण र विश्वव्यापी चिन्ता

सन् २०२० देखि २०२३ सम्ममा भारतीय विमानस्थलमा चराको आक्रमण १७ प्रतिशतले बढेको छ, जुन हामी विश्वभर देखिरहेका छौं किनकि शहरहरू जंगली जनावरहरू बस्ने क्षेत्रमा विस्तार हुँदैछन्। विश्वव्यापी संख्याले ती तीन वर्षमा मात्र २७० हजारभन्दा बढी केसहरू दर्ता भएकोमा यस्तै कथा बताउँछ। यस्ता प्रकारका डाटाले देखाउँछ कि किन हामीलाई यी दुर्घटनालाई गम्भीर सुरक्षा समस्या बन्नुअघि नै रोक्नका लागि अझ राम्रो तरिका चाहिन्छ । प्रवासी मार्गको नजिक अवस्थित विमानस्थलहरू विशेष गरी खतरामा हुन्छन् जब चराहरू मौसम अनुसार सार्छन्, जुन वर्षभरि प्रायः हुन्छ। यो समस्या अझ बढ्दो हुन्छ जब केही प्रजातिहरू खाना वा गुँड बनाउने ठाउँ खोज्दै यी ठाउँहरूबाट गुज्रन्छन्।

हवाई अड्डामा वन्यजन्तु व्यवस्थापनको आर्थिक र सुरक्षा प्रभाव

राम्रो पक्षी नियन्त्रणले कम्पनीहरूले पैसा खर्च गर्ने र सुरक्षित सञ्चालन गर्ने कुरामा ठूलो फरक पार्छ। जब उडानहरू ढिला हुन्छन् किनकि चराहरूले समस्या निम्त्याउँछन्, एयरलाइन्सले हरेक घण्टामा लगभग २१५,००० डलर गुमाउँछन्। चराको आक्रमणबाट क्षतिग्रस्त इन्जिनको मर्मत गर्दा हरेक पटक १.२ मिलियन डलर खर्च हुन्छ। रनवे नजिकैको आवास परिवर्तन गर्ने विमानस्थलमा चराको आक्रमण कम हुन्छ। केही स्थानमा ८० प्रतिशतले कम भएको बताइएको छ। यसले देखाउँछ कि किन विमानस्थलको बजेटका लागि र उडानको समयमा यात्रु र चालक दलका सदस्यहरूको सुरक्षाका लागि पनि वन्यजन्तुको स्मार्ट व्यवस्थापन महत्वपूर्ण छ।

विमानस्थलमा चरा नियन्त्रणमा ध्वनिक उपकरणले कसरी काम गर्छ?

चरालाई रोक्नको लागि लामो दूरीको ध्वनिक उपकरणहरूको प्रयोग

विमानस्थलमा उडान रोक्नको लागि विशेष स्पिकर यी उपकरणहरूले विशेष प्रकारका चराहरूलाई डराउने आवाजहरू बजाउँछन्। स्पिकरले यी आवाजलाई ११० देखि १२५ डेसिबलसम्म बढाउन सक्छ, जुन धेरै चर्को तर प्रभावकारी छ। जब यी प्रणालीहरू ठीकसँग काम गर्छन्, तिनीहरूले चराहरू कसरी नेभिगेट गर्छन् र तिनीहरू कहाँ खाना खोज्न जान्छन् भन्ने कुरालाई असर गर्छन। यो प्रकारको कभरेज साँच्चै महत्त्वपूर्ण छ किनकि यसले खतरनाक चराहरूको आक्रमणलाई रोक्न मद्दत गर्दछ। सिंगापुरको चङ्गी विमानस्थललाई एउटा उदाहरणका रूपमा लिऔं । सन् २०२४ मा, तिनीहरूले आफ्नो विद्यमान रडार प्रणालीको साथमा यी लामो दूरीको ध्वनि यन्त्रहरूको परीक्षण गरे। तिनीहरूले के पाए? सीग्युलहरू प्रतिबन्धित क्षेत्रमा प्रवेश गर्दा उत्पन्न समस्यामा ठूलो कमी। यो संयुक्त दृष्टिकोण प्रयोग गर्न सुरु गर्नुभन्दा पहिलेको तुलनामा कुल दुई तिहाई कम घटनाहरू।

ध्वनिक पक्षी नियन्त्रणमा प्रयोग गरिने ध्वनि आवृत्तिहरूका प्रकारहरू

चराहरू १ देखि ४ किलोहर्ट्जको बीचमा हुने आवृत्तिहरूमा सबैभन्दा संवेदनशील हुन्छन्, जुन मानव भाषणको दायरासँग मिल्दोजुल्दो हुन्छ। हवाईअड्डा प्रणालीहरू प्रयोग गर्दछन्ः

• श्रव्य निरोधक (250 Hz-€8 kHz): गिसे र रैप्टर्स विरुद्ध प्रभावकारी
• अल्ट्रासोनिक पल्स (15€25 kHz): लक्षित साना प्रजातिहरू जस्तै स्टार्लिंग
  अविरल आवृत्ति चक्रले चराहरूलाई ढाँचा पहिचान गर्नबाट रोक्छ, जुन प्रारम्भिक तैनाती पछि निरोधात्मक प्रभावकारिता कायम राख्न आवश्यक छ।

ध्वनिमा आधारित निरोधक पदार्थहरूमा प्रजाति-विशिष्ट प्रतिक्रियाहरू

क्यानडा गिसेहरू सामान्य अलार्मको तुलनामा सिन्थेटिक पेरेग्रिन फाल्कन रोइहरूको संपर्कमा हुँदा ७४% छिटो बाहिर निस्कन्छन्। यसको विपरीत, गरुडहरू दोहोरिने आवाजहरूमा २३% छिटो अभ्यस्त हुन्छन्, अनुकूलन एल्गोरिदमको आवश्यकता पर्दछ। यो भिन्नताले प्रमुख विमानस्थलहरूले पूर्ण पक्षी नियन्त्रणको लागि ध्वनिक प्रणालीहरू लेजर बाधाहरू र आवास व्यवस्थापनसँग जोड्ने कारणलाई उजागर गर्दछ।

वास्तविक समय पत्ता लगाउने प्रविधिहरूसँग ध्वनिक प्रणालीहरूको एकीकरण

वास्तविक समय खतरा पत्ता लगाउने पक्षी रडार प्रणालीहरू जोड्ने

आजका विमानस्थलहरूले राडार प्रविधिमा निर्भर भएर ५ किलोमिटर टाढासम्म चरालाई देख्न सक्छन्। यसले ती कष्टकर ध्वनी यन्त्रहरूलाई उड्ने वा अवतरण गर्ने विमानको नजिक पुग्नुभन्दा धेरै अघि नै सक्रिय गर्छ। सन् २०२५ मा प्रकाशित अनुसन्धानले यस रडार प्रविधिलाई दिशागत स्पिकरसँग जोडेर केही प्रजातिका लागि विशिष्ट आवाज निकाल्ने प्रभावशाली परिणाम देखाएको छ। संख्याहरू? यी प्रणालीहरू लागू गरेपछि ठूला अन्तर्राष्ट्रिय हबहरूमा ६८ प्रतिशत कम चरा आक्रमण भएको रिपोर्ट गरिएको छ। तिनीहरूले यति राम्रो काम गर्न सक्छन् किनकि तिनीहरू तीनवटा मुख्य कारकहरू पत्ता लगाउन सक्षम छन्: चराहरू कति माथि उडिरहेका छन्, कति छिटो तिनीहरू जाँदैछन्, र समूहमा कति जना छन्। यो विशेष गरी प्रवासी मौसममा महत्त्वपूर्ण हुन्छ जब अचानक हजारौं चराहरू अप्रत्याशित क्षेत्रमा देखा पर्छन्।

चराहरूको चाल ढाँचामा आधारित स्वचालित ध्वनिक ट्रिगर

कृत्रिम बुद्धिमत्ताद्वारा संचालित प्रणालीहरूले अब विभिन्न प्रजातिका लागि विशेष पक्षी रोक्ने उपकरणहरू सक्रिय गर्न रडार जानकारी पढ्छन्। मेशिन लर्निङ एल्गोरिदमले कुनै क्षेत्रमा चराहरू वास्तवमा कहाँ छन् भन्ने आधारमा ध्वनि आवृत्ति समायोजन गर्दछ। एक अध्ययनले देखाउँछ कि यी स्मार्ट ध्वनी प्रणालीहरूले ९२ प्रतिशत समयसम्म हानिरहित जनावर र चरालाई छुट्याउन सक्छन्। यो विधि यति प्रभावकारी बनाउँछ कि यसले बानी नबनाउने कुरालाई रोक्छ, जहाँ चराहरूले लगातार सुनेका आवाजहरूमाथि प्रतिक्रिया जनाउन छोडिदिन्छन्। पुराना विधिहरूले निश्चित आवाजहरू प्रयोग गर्थे जुन चराहरूले अन्ततः पूर्ण रूपमा बेवास्ता गर्थे, तिनीहरूलाई केही हप्ताको अपरेशन पछि धेरै उपयोगी बनाउँदछ।

केस स्टडी: चङ्गी विमानस्थलमा वास्तविक समयमा चराको आक्रमण रोक्ने

सिंगापुरको उड्डयन केन्द्रले चरणबद्ध रणनीति लागू गरेपछि चरासँग सम्बन्धित घटनाहरू ७४% ले कम गर्योः

1. चरण १ : स्थानीय चरा आवागमन कोरिडोरको रडार नक्सा
2. चरण 2 : दैनिक गतिविधि शिखरको एआई-संचालित भविष्यवाणी
3. चरण 3 : कम आवृत्ति (१-४ केएचजेड) संकटकालको स्वचालित प्रयोग

प्रणालीको ३६० डिग्री कभरेज र वास्तविक समय समायोजनले देखाउँछ कि कसरी स्तरिय पहिचान प्रविधिहरूले मानव हस्तक्षेप बिना विमानस्थलको चरा नियन्त्रणलाई अनुकूलित गर्दछ।

ध्वनिक पक्षी नियन्त्रणको प्रभावकारिता र सीमाहरूको मूल्याङ्कन

चराहरूको संख्या कम गर्न ध्वनिक प्रणालीको सफलताबारे स्थलगत अध्ययन

क्षेत्र परीक्षणले ध्वनिक प्रणालीहरू उचित रूपमा प्रयोग गर्दा खतरनाक चरा गतिविधिलाई 65-80% ले कम गर्दछ। सन् २०२३-२०२४ को चाङी विमानस्थलमा गरिएको परीक्षणमा सिङ्क्रोनस लामो दूरीको ध्वनिक उपकरण र रडारद्वारा ट्रिगर गरिएको चेतावनी लागू गरेपछि रनवे नजिक ७४% कम चराहरू देखिएका थिए। सफलताका मुख्य कारकहरू निम्न हुन्:

• प्रजाति विशेष आवृत्ति लक्षित (पानीको चराहरूको लागि २- k k हर्ट्ज बनाम 6- k हर्ट्ज र्याप्टरहरूको लागि)
• पूर्वानुमानित लय रोक्नका लागि अविरल ध्वनि ढाँचा
• प्रभावकारी फैलावटको लागि ५० मिटरमा न्यूनतम ११० डीबी आउटपुट

बानी जोखिम र ध्वनि निरोधकहरूको दीर्घकालीन प्रदर्शन

उड्डयन सुरक्षाको तथ्याङ्क हेर्दा, लगभग आधा (थप वा कम) सबै विमानस्थलहरूले उनीहरूको हल्ला रोक्ने उपकरणहरू लगभग १४ देखि १८ महिना पछि शक्ति गुमाउँछन् किनभने चराहरू तिनीहरूलाई प्रयोग गर्छन्। युरोपेली भँगेरा र ती सानो भँगेराहरू विशेष गरी छिटो अनुकूल हुन्छन्। स्मार्ट एयरपोर्टले हरेक हप्ता आफ्नो अडियो रणनीति परिवर्तन गर्दै केही इन्फ्रारेड लेजर पनि थप्दै चीजहरू मिलाउन थालेका छन्। यी संयोजन विधिहरूले लामो समयसम्म राम्रो काम गर्छन, चराहरूको जनसंख्यालाई रोक्न सफल हुने दर ७० प्रतिशतको आसपासमा छ। जुन पुरानो शैलीको विधिहरूको तुलनामा वास्तवमै प्रभावशाली छ जुन चराहरूले पूर्ण रूपमा पत्ता लगाउनु अघि केवल ३८ प्रतिशत प्रभावकारितामा सफल भयो।

एकीकृत वन्यजन्तु व्यवस्थापन: दीर्घकालीन सुरक्षाका लागि पूरक ध्वनिकी

हवाईअड्डाहरूले ध्वनी उपकरणहरू आवास व्यवस्थापन र भौतिक निरोधकहरूसँग संयोजन गरेर चिरई नियन्त्रणलाई दिगो बनाउँदछ। आधुनिक रणनीतिहरूले तीनवटा मुख्य तत्वहरूलाई एकीकृत गर्दछन्:

• ध्वनि आधारित रिपेलरहरू प्रजाति-विशिष्ट संकट कलहरू प्रसारण (15€20 kHz दायरा)
• आवास परिवर्तन नियन्त्रणित घाँसको उचाई र पानीको निकासीद्वारा घोंसले लगाउने आकर्षण कम गर्न
• भौतिक बाधाहरू जस्तै विरोधी-perching spikes र रनवे नजिकै लेजर ग्रिड

एक स्वचालित अन्तरक्रियात्मक निगरानी प्रणाली प्रयोग गरेर २०२३ को अध्ययनले देखाए कि एकीकृत दृष्टिकोणले प्रमुख एशियाई एयरपोर्टहरूमा स्ट्यान्डअलोन ध्वनिक समाधानहरूको तुलनामा चराहरूको उपस्थितिलाई 83% ले घटायो। वास्तविक समयको जीपीएस ट्र्याकिङले कर्मचारीहरूलाई मौसमी प्रवासको समयमा सबैभन्दा प्रभावकारी निरोधक संयोजनहरू पहिचान गर्न सक्षम गर्दछ।

पूर्ण पक्षी नियन्त्रण रणनीतिहरूमा प्रशिक्षित कर्मचारीहरूको भूमिका

वन्यजन्तु व्यवस्थापन टोलीहरूले विकर्षक रणनीतिहरू परिष्कृत गर्न पर्यावरणीय डेटाको साथ ध्वनिक उपकरणको प्रदर्शनको मूल्याङ्कन गर्छन्। दिल्ली अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा, नियन्त्रण केन्द्रले प्रयोग गर्दछः

1. राडारद्वारा ट्रयाक गरिएका चराहरूको गतिविधिको ताप नक्सा
2. मौसम प्रभावको घन्टागत मूल्याङ्कन
3. आसपासका शहरी क्षेत्रबाट ध्वनि प्रदूषण सीमा

अनुकूलन संरक्षण प्रविधिमा प्रशिक्षित कर्मचारीहरूले आपतकालिन समयमा स्वचालित प्रणालीहरूलाई अनराइट गर्न सक्छन्, जस्तै LiDAR सेन्सरहरू मार्फत पत्ता लगाइएको अचानक झुण्ड गठन। यो मानव-मशीन सहयोगले स्थानीय चराहरूको जनसंख्यामा बानी लाग्नबाट रोक्दै ध्वनिक नेटवर्कहरूको लागि ९४% अपटाइम कायम राख्छ।

एफएक्यू

[पृष्ठ २-मा भएको चित्र]

उडान र अवतरणको समयमा तिनीहरूले विमानको इन्जिन वा फ्रन्टसिल्डलाई क्षति पुर्याउन सक्ने कारण विमानको सुरक्षालाई खतरामा पार्छन्।

विमानस्थलमा चराको आक्रमण कसरी नियन्त्रण गरिन्छ?

विमानस्थलमा सङ्कट वा शिकारीको आवाज निकाल्ने ध्वनिक उपकरणहरू, वासस्थान व्यवस्थापन र चराको आक्रमण रोक्नको लागि वास्तविक समयमा पत्ता लगाउने प्रविधिहरू प्रयोग गरिन्छ।

के ध्वनीले चरालाई रोक्ने उपायहरू समयसँगै प्रभावकारी रहन्छन्?

सुरुमा प्रभावकारी भए तापनि, चराहरू अन्ततः स्थिर निरुत्साहित ध्वनिहरूमा अभ्यस्त हुन सक्छन्। त्यसैले विभिन्न ध्वनिहरू र आवास समायोजन जस्ता पूरक उपायहरू एकीकृत गर्दा दिगो प्रभावकारिता प्रदान गर्दछ।

विमानस्थलमा चराको उपस्थिति नियन्त्रण गर्न प्रविधिले कस्तो भूमिका खेल्छ?

रडार र एआई जस्ता प्रविधिहरूले वास्तविक समयमा चराहरूको चाल पत्ता लगाउन र प्रतिक्रिया गर्न मद्दत गर्दछ, विशिष्ट प्रजातिहरू र प्रवास व्यवहारहरू चिन्नबाट निरुत्साहन रणनीतिहरू अनुकूलन गर्दछ।

विमानस्थलमा चराको आक्रमण नियन्त्रण गर्दा आर्थिक लाभ मिल्छ?

"अहिलेको समयमा, हामी सबै जनाले आफ्नो जीवनसाथीलाई बचाउनका लागि केही गर्न सक्छौं।